Engels
Circulaire Keten
2
 

 

 

 

 

Circulaire Economie

Hoe maken we kunststof circulair?

Kunststof speelt in alle sectoren een belangrijke rol. Het kan toegepast worden voor kozijnen of vloeren in de bouw, als verpakking in de voedselketen en als grondstof in consumptiegoederen. Kunststof wordt vaak van fossiele brandstoffen gemaakt en vergaat het doorgaans niet in de natuur. Hierdoor is het extra belangrijk om de kringloop van kunststof te sluiten.

In dit artikel wordt besproken wat de kansen en barrières zijn om kunststof circulair te maken. Daarnaast worden er verschillende handvatten aangeboden voor ondernemers die aan de slag willen met circulair kunststof.

Figuur 1: De vraag naar verschillende soorten kunststof in Europa (PlasticsEurope, 2020)

Kansen

Er zijn vijf strategieën waar veel ondernemers en bestuurders zich op richten om tot een circulaire toepassing van kunststof te komen:

  • Onnodig gebruik vermijden door zo zuinig mogelijk om te gaan met kunststof producten en verpakkingen;
  • Ontwerpen voor hergebruik, zoals een mok die gebruikt kan worden in plaats van een hoeveelheid aan wegwerpbekertjes;
  • Ontwerpen voor hoogwaardige recycling van producten of verpakkingen, zoals kunststof schalen gemaakt van monomaterialen
  • Gericht inzamelen, sorteren en recyclen van kunststof, zodat het hoogwaardig hergebruikt kan worden;
  • Verdienmodellen voor optimaal gebruik, zoals het verhuren van producten in plaats van het verkopen ervan.

Hieronder drie voorbeelden van bedrijven die werken met deze strategieën.

Met een goed geweten slapen op een Auping-matras

In 2019 won Auping de Circular Award Business met de ontwikkeling van het Revive matras, dat volledig hoogwaardig te recyclen is. In Nederland worden elk jaar 1,5 miljoen matrassen weggegooid. Matrassen zijn slecht recyclebaar en het grootste deel wordt op dit moment verbrand. Het ‘Revive’ matras, dat is ontwikkeld in samenwerking met DSM-Niaga, biedt de oplossing hiervoor. Het is een kwalitatief matras waarvan alle materialen geschikt zijn voor hergebruik in een nieuwe matras. Daarnaast biedt het bedrijf het matras ook aan in een leaseconstructie (Auping, 2019).

Bedrijven die op zoek zijn naar meer voorbeelden van circulaire producten en bedrijven, kunnen een blik werpen op de Kenniskaart-pagina over Circulaire bedrijven.

Ioniqa concurreert met gerecycled PET

Elk jaar verdwijnt zo’n 50 miljoen ton PET-kunststof in de vorm van verpakkingen of kleding op de afvalberg of in de verbrandingsoven. Veel kunststof verpakkingen zijn immers moeilijk mechanisch te recyclen door hun meerlaagse ontwerp en kleurstoffen. Verschillende merkeigenaren hebben de ambitie uitgesproken om meer gerecyclede kunststoffen in hun verpakkingen te verwerken. Het Eindhovense bedrijf Ioniqa heeft nu een chemische techniek ontwikkeld om meerlaagse PET-plastics (zoals verpakkingsschalen) tegen commerciële tarieven en hoogwaardig te recyclen. In 2018 tekende het bedrijf een samenwerking met Indorama, Coca-Cola en Unilever dat nu een deel van haar verpakkingen maakt met de gerecyclede grondstof van Ioniqa (Ioniqa, 2019).

Ondernemers die specifiek aan de slag willen met het produceren en recyclen van verpakkingsmateriaal, kunnen contact opnemen met het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken en NedVang.

Boels Rental laat kunststof optimaal gebruiken

De groei van Boels Rental toont dat er een goed verdienmodel zit in het verhuren van artikelen. Het bedrijf groeide van 4 garageboxen in 1977 uit tot 2600 verhuurlocaties in 2020. Het bedrijf richtte zich in eerste instantie op gereedschap, maar inmiddels nemen kunststofartikelen, zoals evenementenmeubilair en sanitairinstallaties, een belangrijk deel in van het assortiment. Boels Rental let bij de aankoop van producten specifiek op de gebruiksduur, om artikelen zo lang mogelijk te kunnen verhuren. Op deze manier verhoogt Boels het effectieve gebruik van grondstoffen (Boels, 2020).

Bedrijven die aan de slag willen met het verhuren van artikelen, kunnen advies inwinnen bij Verhurend Nederland, de brancheorganisatie voor de Nederlandse verhuurmarkt.

Ecologische en Economische Winst

Circulair gebruik van kunststof vermindert de uitstoot van broeikasgassen en vervuiling door micro- en macro-plastics, wat positief is voor het milieu. Bij de productie van kunststof komen broeikasgassen vrij. Tegelijkertijd wordt maar 15 tot 17% van de kunststoffen na gebruik gerecycled. Het grootste deel wordt na gebruik verbrand in afvalverbrandingsinstallaties, waar wederom broeikasgassen vrijkomen. Een klein deel verdwijnt in het milieu, waar het de voedselketen en natuurlijke systemen vervuilt. Als al het kunststof in Nederland hoogwaardig gerecycled zou worden, zou dit 1 miljoen ton aan CO2-uitstoot schelen en ecologische systemen ontlasten (TNO, 2019).

Circulair gebruik van kunststof kan leiden tot winst, omdat grondstoffen en producten hun waarde behouden en er minder nieuwe grondstoffen gedolven hoeven te worden. In de ideale situatie wordt zelfs een oplossing gevonden, waardoor er minder hoeveelheden of helemaal geen product gemaakt hoeft te worden. Kan dit niet voorkomen worden, is het zaak om het kunststof hoogwaardig te recyclen. De meeste soorten kunststof kunnen technisch al goed gerecycled worden mits ze als pure stroom worden aangeleverd. Met het opzetten van effectieve logistiek kan dus veel waarde behaald worden. Ongescheiden bronnen van kunststof kunnen hergebruikt worden met chemische recycling, maar dat is nog in ontwikkeling. 

Barrières

Ondanks de kansen voor circulaire kunststoffen, zijn er nog drie factoren die de ontwikkeling hiernaartoe belemmeren: bewustzijn, technologie en samenwerking.

Bewustzijn

Kunststoffen maken zo’n integraal onderdeel uit van het dagelijkse leven van mensen en productieprocessen van bedrijven dat het sluiten van kringlopen hiervan ingrijpend is. Een goed voorbeeld is het gebruik van de eerdergenoemde plastic bekertjes bij het koffieapparaat op kantoor. Terwijl het alternatief, stevige glazen en bekers, al lang beschikbaar is, vergt het een verandering in gebruik en de infrastructuur om deze schoon te houden, om deze overgang te maken. Groter bewustzijn over de problemen van kunststofverbruik en de alternatieven is essentieel is om deze omslag te maken. Onderzoek laat echter ook zien dat bewustzijn alleen niet genoeg is om gedragsverandering te bewerkstelligen. Andere motivatiefactoren, zoals prijs, gemak, gewenning en culturele normen zijn ook belangrijk.

Technologie

Kunststof is door haar specifieke eigenschappen moeilijk te vervangen door andere materialen, dus hoogwaardige recycling is belangrijk om kringlopen van kunststoffen te sluiten. De uitdaging bij recycling is dat in kunststof naast koolstof-verbindingen ook vaak lijm, kleurstoffen en andere additieven zitten. Bij gangbare recycling blijven deze in de mix. Bij chemische recycling, een verzameling van veelbelovende technologieën, is het in potentie mogelijk om kunststof af te breken tot de kleinste chemische bouwstenen, waarvan vervolgens nieuwe monomeren en polymeren kunnen worden gemaakt. Hierbij kunnen andere stoffen eruit gefilterd worden. Investeringen zijn nodig om innovatie, doorontwikkeling en opschaling van chemische recycling mogelijk te maken.

In 2018 richtte de Rijksoverheid, de Provincie Fryslân, stichting Afvalfonds en het Afvalfonds Verpakkingen het Nationaal Testcentrum Circulaire Plastics (NTCP). Het NTCP is een not-for-profit organisatie, die met onafhankelijke testen, onderzoek en advies bijdraagt aan een 100% sluitbare plastic kringloop. Het doel is dat kunststof niet weggegooid of verbrand wordt, maar duurzaam wordt hergebruikt in de oorspronkelijke toepassing. Met de testfaciliteit voor het sorteer- en wasproces op pilotschaal, is het NTCP het eerste onafhankelijke testcentrum in Europa met machines die representatief zijn voor industriële installaties. De praktische testen en experimenten met échte afvalstromen leveren een structurele dataverzameling op, die klanten helpt om hun circulaire doelstellingen te verwezenlijken.

Figuur 2: De hal waarin de verwerkingslijn van het Nationaal Testcentrum Circulaire Plastics wordt gebouwd (NTCP, 2019).

 Samenwerking

Kunststof doorloopt vaak een lange weg van productie tot gebruik. Hierdoor vereist het sluiten van deze keten ook samenwerking met alle ketenpartners. Een voorbeeld is het normaliseren van de types kunststof die voor verpakkingen worden gebruikt. Op dit moment worden in de supermarkt tientallen soorten plastic gebruikt, met allemaal een specifieke functie. Door deze verscheidenheid kunnen deze kunststoffen moeilijk gerecycled worden. Als de verpakkingsproducenten, leveranciers en retail samen zouden besluiten enkele van deze soorten kunststof te gebruiken, zou dit de recycling aanzienlijk verbeteren, zonder dat er veel ingeleverd wordt qua functionaliteit. Een initiatief om deze samenwerking te verbeteren was in het verleden het Ketenakkoord Kunststof Kringloop, waarbij maatschappelijke initiatieven, bedrijven, kennisinstellingen en overheden met elkaar worden verbonden in een gezamenlijk traject. Inmiddels is in het kader van het Grondstoffenakkoord een gezamenlijk programma gestart om circulaire innovaties in de kunststofkringloop te stimuleren: het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie. Dit is gebaseerd op onder andere de Transitieagenda Kunststoffen. Daarbij zijn er concrete samenwerkingsovereenkomsten gesloten op nationaal (Plastic Pact NL) en Europees niveau (European Plastic Pact).

Beleid

In haar streven naar een circulaire economie, heeft de Europese Commissie in 2018 een strategie aangenomen om ervoor te zorgen dat alle plastic verpakkingen tegen 2030 kunnen worden hergebruikt of gerecycled. Verder moet het gebruik van microplastics worden verminderd. Het Europese Parlement heeft deze strategie aangescherpt, door eind 2018 te stemmen voor een algeheel verbod op sommige wegwerpartikelen, zoals plastic bekers en bordjes in 2021 (EC, 2018).

De Nederlandse overheid is ook actief op het gebied van kunststof, met het eerder genoemde Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie, Ketenakkoord Kunststof Kringloop en het Plastic Pact NL. Dit pact is in 2019 ondertekend door staatssecretaris Van Veldhoven en ruim 75 partijen, waaronder veel plastic producerende en toepassende bedrijven. In het pact staan vier concrete doelstellingen voor 2025. Ten eerste moet in 2024 20 procent minder plastic gebruikt worden dan in 2017. Ten tweede moeten alle producten en verpakkingen volledig recyclebaar zijn ontworpen . Ten derde moet minimaal 70 procent van het plastic van eenmalig gebruik hoogwaardig gerecycled worden. Als laatste moeten alle plastic producten en verpakkingen voor eenmalig gebruik in 2025 voor 35 procent bestaan uit gerecycled plastic. Deze doelstellingen geven een versnelde invulling aan de EU Plastic Strategie (I&W, 2019). Recent is een vergelijkbaar European Plastic Pact door ruim 90 partijen ondertekend, gericht op grensoverschrijdende samenwerking, delen van kennis en ervaringen en harmonisatie in de aanpak van de kunststof kringloop (I&W, 2020).