Engels
Circulaire Keten
2
 

 

 

 

 

Circulaire Economie

Welke financieringsvorm past bij mij?

Elisa Achterberg
Geschreven samen met: Elisa Achterberg Co-Founder van
Circular Finance Lab
Het selecteren van een verkeerde vorm van financiering is een van de meestvoorkomende redenen voor het afwijzen van een financieringsaanvraag. Wil je afwijzing voorkomen? Zorg er dan voor dat je een financieringsvorm kiest die past bij jouw financieringsbehoefte. 

Kies een passende financieringsvorm

De financieringsvorm die het beste bij een onderneming past, is grotendeels afhankelijk van de fase waarin de onderneming zich bevindt. Onderstaande figuur zet de netto kasstroom af tegen de groeifase van het bedrijf. Meestal ontstaat ​​de grootste financiële behoefte van een onderneming in de zogenaamde ‘Valley of Death’-fase. Dit is de periode tussen het ontvangen van startkapitaal (start-up) en het moment waarop de onderneming winst begint te genereren.In het algemeen is financiering beschikbaar in de vorm van 3 types: deelnemingen, leningen en publieke financiering. 

Figuur 1: Financiële instrumenten en structuren (Achterberg en Van Tilburg, 2016).

Deelnemingen (eigen vermogen)

In een deelneming verstrekt een financierder kapitaal in ruil voor een deelneming in het bedrijf (een deel van het eigendom). Een deelneming is dus een vorm van eigen vermogen. Een voorbeeld is venture capital financiering voor onbewezen, nog niet geteste cradle-to-cradle technologie. Veel start-ups in Nederland hebben last van een gebrek aan dit soort risicokapitaal, dat zij nodig hebben om te proberen te groeien. Consultancy Group Oliver Wyman heeft ingeschat dat tot 2022 €400–500 miljoen aan risicokapitaal nodig is om de circulaire economie van de grond te krijgen (Oliver Wyman, 2017).

Leningen (vreemd vermogen)

In schuldfinanciering verstrekt een financierder kapitaal in de vorm van een lening die de ontvanger in termijnen of in zijn geheel, inclusief rente, op een afgesproken moment moet terugbetalen. Hierbij gaat de onderneming dus een schuld aan, dit noemen we ook wel ‘vreemd vermogen’. Voorbeelden hiervan zijn:

  • Banklening: de bekendste schulden zijn leningen bij de bank, zoals hypotheekschulden, kredietfaciliteiten of andere leningen.
  • Crowdfunding: via crowdfundingplatforms kunnen ondernemers hun plannen financieren door een grote groep particuliere investeerders, bijvoorbeeld via OnePlanetCrowd waar sinds de oprichting meer dan € 50 miljoen is geïnvesteerd in duurzame projecten. 
  • Leasefinanciering: e.g. het leasen van licht op een pay-per-lux-basis tussen Philips en Rau Architects of het leasen van meubilair door C2C ExpoLab;
  • Impact lening: financierders bieden leningen met rentekorting aan ondernemingen die met hun product of dienst een positieve impact hebben op sociaal of ecologisch vlak.

Publieke financiering

De overheid heeft verschillende beleidsinstrumenten tot haar beschikking, die de transitie naar de circulaire economie (financieel) kan ondersteunen. Dit kan via indirecte financiering, zoals fiscale regelingen, subsidies of inkoopbeleid, maar ook via directe financiering (Van Tilburg, Achterberg en Boot, 2018):

  • Garanties: Via een garantie staat de overheid garant voor (een deel) van het financieel risico van een financiering (lening of equity).
  • Leningen: De overheid kan ook zelf leningen verstrekken. Zoals bijvoorbeeld een innovatiekrediet: een lening wordt kwijtgescholden als het project mislukt. Dit kan een effectief instrument zijn om R&D te stimuleren.
  • Deelnemingen: De overheid kan ook zelf (deel-)eigenaar worden van een onderneming. Dit doet de overheid met name in sectoren of projecten die van algemeen belang zijn, maar waar de markt niet voorziet in de vraag.

Het aantrekken van financiering in de vroege fase

Over het algemeen ervaren ondernemingen de meeste financieringsbelemmeringen in de vroege stadia van het bedrijfsbestaan, vanwege de hoge mate van onzekerheid. 

  1. In de idee- en opstartfase is er technologisch risico: de onzekerheid of het product of idee technisch zal werken. 
  2. Als bewezen is dat de technologie van het bedrijf effectief is, gaat het bedrijf naar de commercialisatie-fase waarin voornamelijk marktrisico een rol speelt: de onzekerheid of er voldoende marktvraag zal zijn naar het product of dienst. Dit risico treedt op gedurende de latere opstart-, de zogenaamde early stage en het begin van de uitbreidingsfase. 
  3. Tenslotte, tijdens de uitbreidings- en volwassenheidsfase is er het uitvoeringsrisico waarin een onderneming moet opschalen. Verschillende fasen brengen dus verschillende risico’s met zich mee profielen en vereisen dus verschillende financiële instrumenten, die zijn samengevat in figuur 1.

​​Het financieringslandschap van de Nederlandse circulaire economie is divers en omvat zowel publieke als private instellingen. Over het algemeen zijn de publieke instellingen vooral in de vroege fase actief, en richten private partijen zich eerder op ondernemingen die zich in een latere fase bevinden. Ongeveer een derde van alle durfkapitaal in Nederland worden door de overheid gefinancierd (Oliver Wyman, 2017).

Bekijk hier een overzicht van investeerders en financierders die actief zijn voor ondernemers met circulaire doelstellingen.

Bestaande financierings-kloven

Op dit moment identificeren we twee grote financierings-kloven:

  1. Er is te weinig financiering beschikbaar voor circulaire bedrijven in de vroege fase (early stage) en voor groeiende bedrijven (expansion)
  2. Er zijn weinig passende circulaire financieringsvormen die zich op de langere termijn richten. Dit vormt geen urgent probleem voor de bestaande lineaire bedrijven die stapsgewijs willen omschakelen naar circulaire bedrijfsvoering, maar wel voor de groeiende circulaire bedrijven die geen ondersteuning hebben van een grote holding met lineaire bedrijfsactiviteiten.

Onderzoek toont aan dat er ca. € 360 miljoen – € 1,7 miljard aan passende extra financiering nodig is om de financieringskloof te overbruggen en om te voldoen aan de ambities van de Nederlandse circulaire economie (European InvestmentAdvisory Hub 2019).

Dit gebrek aan financiering is vooral acuut voor startende circulaire ondernemers in de hogere “R-categorieën” actief zijn (Refuse, Rethink, Reduce, Reuse, Repair, Refurbish, Remanufacture, en Repurpose), terwijl juist deze activiteiten het grootste potentieel hebben om de grondstoffenefficiëntie te verbeteren en de negatieve impact van grondstoffen gebruik te verminderen. Bovendien hebben deze ondernemingen de grootste potentie om werkgelegenheid te bieden (Metabolic 2021). 

Bovendien blijkt er een gebrek aan investeringsmogelijkheden voor de grotere ticket groottes voor institutionele beleggers, mede doordat circulaire bedrijven in een vroeg stadium worstelen met groeien naar de benodigde schaal om te voldoen aan investeringscriteria voor institutionele beleggers (Metabolic 2021).

In de zomer van 2020 is de werkgroep Financieren van de Circulaire Economie  opgericht onder het Platform voor Duurzame Financiering. In de Week van de Circulaire Economie op 7 februari 2022 is het werk van alle werktafels gebundeld en gepubliceerd in ‘De financiële sector als aanjager van de circulaire economie: roadmap 2030’. Eén van de werktafels richt zich specifiek op het ontwikkelen van het juiste financieringsinstrumentarium om deze kloven te kunnen dichten. Denk aan een garantiefaciliteit, het toepassen van rentekorting, of het opzetten van een fonds voor circulaire bedrijven en projecten.

Globale procedure van toekenning

Er zijn grofweg 4 stappen die financierders maken bij het financieren van een onderneming, zoals te zien in onderstaand figuur.

Figuur 2: stappen in de financieringsbeslissing (Achterberg en van Tilburg, 2016).

  • Screening: een financierder analyseert de financiële staten en informatie over het management (de ondernemer)
  • Underwriting: manieren om risico in te dekken, bijvoorbeeld door onderpand te bepalen (gebouwen, inventaris, garanties of eigen vermogen)
  • Terms: vastlegging van de voorwaarden in een contract
  • Monitoring: controleren en handhaving van betalingen