Heb je groene vingers en wil je meer groen in je buurt of wil je bomen in je straat beschermen? Hierover is veel goede en bruikbare informatie te vinden. Kijk op de websites van IVN, Steenbreek, de Bomenstichting of Groen aan de buurt.
Wil je ook iets doen?
- Uit onderzoek blijkt dat groene buurtinitiatieven sterker staan en langer blijven bestaan als veel buurtgenoten er zich mee verbonden voelen. Goed draagvlak bij andere bewoners is daarom van belang. Dus als je een initiatief start: sluit niemand uit en informeer je buren goed.
- Betrek je gemeente! De grond waar jij je groeninitiatief start is vaak in eigendom of beheer van de gemeente. Daarnaast kan de gemeente je helpen met de communicatie naar andere bewoners en doen ze vaak niet moeilijk om wat geld beschikbaar te stellen voor bijvoorbeeld bodemonderzoek of de aanschaf van tuingereedschap.
- Het opzetten van groene projecten in de buurt is populair. Ermee beginnen is echter nog best lastig. Er zijn enkele praktische handleidingen gemaakt die je verder kunnen helpen:
- Hoe start ik een groen buurtinitiatief? van IVN
- Stadslandbouw: zo ontwikkel je een buurtmoestuin van Wageningen Universiteit
- Een geslaagde buurttuin in zes stappen van het Natuur & Milieuteam Zuid in Amsterdam.
Wat is de waarde van groen en natuur in je buurt?
Er is de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar de voordelen van groen en natuur in buurten en wijken. Er wordt dan vaak gesproken van zogenaamde ecosysteemdiensten. Groen en natuur leveren allerlei diensten aan de mens. Soms heel zichtbaar en concreet, zoals de productie van voedsel en hout. Maar vaak ook onzichtbaar. Een groene leefomgeving heeft een bewezen positieve invloed op onze gezondheid, bomen zuiveren de lucht en meer groen zorgt voor meer biodiversiteit in de buurt. Deze diensten noemen we dus ecosysteemdiensten.
In economische afwegingen of besluitvorming rond bijvoorbeeld de inrichting van de omgeving telt het belang van dit soort diensten niet altijd volwaardig mee. De waarde van de bouw van een bedrijventerrein of de uitbreiding van een snelweg ‘wint’ het dan vaak van de waarde die we kunnen toedelen aan groen en natuur. Dat komt vooral omdat er vaak geen prijskaartje gehangen wordt aan groen.
In het rapport ‘Groen Loont’ van De Groene Stad hebben onderzoekers de economische waarde van groen in de leefomgeving uitvoerig beschreven en in cijfers uitgedrukt.
Enkele conclusies uit dit rapport:
- In wijken met veel groen komt bij kinderen 15% minder overgewicht voor.
- Bewoners uit een groene buurt brengen minder vaak een bezoek aan de huisarts.
- Alle bomen in steden en dorpen vangen samen 1,4 miljoen kilogram fijn stof af.
- Bomen en vegetaties koelen de lucht door het leveren van schaduw en door verdamping van water via de bladeren. Dit is van belang nu door klimaatverandering steden steeds vaker te maken krijgen met hittestress.
Bade, Smit & Tonneijk, De Groene Stad
Klemm, Wageningen UR, 2014
Aalten, Groen aan de Buurt, 2018
Check ook:
https://www.ivn.nl/groendichterbij/factsheets
https://degroenestad.nl/factsheets/
Amsterdam Rainproof
Met de teebstad-tool kan je de waarde van je eigen ideeën voor groen en water in je eigen buurt verkennen!
Hoe kan je het groen in je buurt verbeteren?
Bomen
Bomen geven zuurstof en schaduw. Ze zijn onmisbaar als het gaat om de verkoeling van de stad, de opname van CO2 en een mooie leefomgeving. Ben jij ook betrokken bij het behoud of onderhoud van bomen in jouw buurt?
De Bomenstichting kan je ondersteuning en advies geven over dreigende (onnodige) kap, ziekte van bomen, en onderhoud van monumentale bomen. Voor het onderhoud van deze bomen is het mogelijk subsidie te ontvangen. De stichting kent 190 contactpersonen, verspreid over het hele land en verwijst voor professioneel advies naar boomspecialisten. Ook lokale en regionale bomenorganisaties met deskundigheid en kennis van je directe woonomgeving zetten zich in voor het behoud van (monumentale) bomen en een groene leefomgeving.
Groene gevels en daken
Onderzoek heeft aangetoond dat groene daken en gevels nuttig zijn voor gebouwen en voor wijken in het algemeen. Dit is niet het gevolg van één aanwijsbare ecosysteemdienst, maar van het feit dat ze veel diensten tegelijk leveren. De belangrijkste diensten zijn: het vasthouden van regenwater, het verlagen van de hittestress en (in beperkte mate) de energiebesparing door hun isolatiewaarde. Ook besparen ze de eigenaren geld doordat ze de levensduur van een dak verdubbelen. Over de luchtreinigingscapaciteit zijn wetenschappers het nog niet eens, maar die lijkt beperkt.
Informeer bij je gemeente of er subsidiemogelijkheden zijn voor het aanbrengen van een groene gevel of een groen dak.
Hop en Hiemstra, Wageningen UR, 2013
Reader Ecoengineering Groene Daken
Zelfbeheer van openbaar groen
Veel gemeentes bieden bewoners de mogelijkheid om zelf het openbare groen in de buurt te onderhouden. Bij dit zelfbeheer blijft de grond in eigendom van de gemeente en doen de bewoners het werk vaak vrijwillig. Groenonderhoud door bewoners op kleine schaal levert namelijk vaak geen financiële winst op voor beheerkosten.
Een uitzondering is de duurzame wijk EVA-Lanxmeer in Culemborg. Het onderhoudsgeld dat door de gemeente bespaard wordt door het zelfbeheer komt ten goede aan de openbare ruimte van de wijk en wordt besteed aan het stimuleren van de betrokkenheid van de bewoners bij het groen in de wijk.
Kruit et al, Wageningen UR, 2011
Buurtmoestuin
Wil je een stapje verder met groen in de buurt, dan is een buurtmoestuin misschien een idee. Het realiseren van een buurtmoestuin vergt wel meer organisatie en een goede planning. Je moet samen met je buurtgenoten besluiten nemen over de inrichting van de tuin, de verdeling van de oogst en hoe je konijnen en andere dieren uit de tuin weert.
Een buurtmoestuin kan je op verschillende plekken in een woonwijk ontwikkelen: op een dak, op stukjes openbaar groen van de gemeente of op braakliggende bouwgrond. Buurtbewoners telen daar groenten, fruit of bloemen. Moestuinieren wordt vooral gewaardeerd als sociale activiteit, als manier om te leren hoe je groente verbouwd en als aanpak om de buurt leuker te maken, blijkt uit een studie. De voedselproductie zelf wordt niet als grootste voordeel gezien.
De handleiding Buurtmoestuin Zo Gedaan legt uit wat er nodig is om te starten met een buurtmoestuin. IVN geeft een stappenplan voor het ontwerp, aanleg en onderhoud van een moestuin.
Voedselbos
In de Green Deal Voedselbossen wordt een voedselbos omschreven als: “Een door mensen ontworpen productief ecosysteem naar het voorbeeld van een natuurlijk bos, met een hoge diversiteit aan meerjarige en/of houtige soorten, waarvan delen (vruchten, zaden, bladeren, stengels ed.) voor de mens als voedsel dienen. [..] Een voedselbos heeft een robuuste omvang, d.w.z. een oppervlakte van minimaal 0,5 hectare in een ecologisch rijke omgeving […]”
In dit artikel staan bruikbare tips voor het aanleggen van een voedselbos. “Gemeenten staan ook steeds meer open voor plannen voor eetbare parken en voedselbossen. Zo luisterde de Gemeente Utrecht goed naar de bewoners van een geplande nieuwbouwwijk, die in de wijk een voedselbos willen aanleggen. De gemeente vond het een goed idee en nam het mee in het bouwplan. Het is de bedoeling dat het voedselbos er staat voordat de huizen gebouwd worden. De bewoners worden betrokken bij de aanleg en het onderhoud.”
- Als je met anderen een voedselbos wil starten, kan je een cursus volgen bij Stichting Stichting Voedselbosbouw Nederland of Circle Ecology.
- Lees ook: Doomen et al, HAS University of applied sciences & KennisCentrum Natuur en Leefomgeving, 2019.
- Een voedselbos wordt ontworpen volgens de principes van de permacultuur (Mollison & Holmgren, 1978. Introduction to Permaculture).
Welke organisaties ondersteunen groene buurtinitiatieven?
Het Piet Oudolf Groen in de Buurt Fonds ondersteunt kleinschalige projecten die tijdelijk braakliggende terreinen omvormen tot groene plek.
Stichting Steenbreek richt zich op concrete groene acties in straten en wijken. Met partners zoals Huisje Boompje Beter helpt Steenbreek tuinen aan te passen aan klimaatverandering.
Groen Dichterbij van IVN ondersteunt bewoners die samen aan de slag gaan met aanleg en beheer van groenvoorzieningen in hun directe leefomgeving. Het biedt een platform voor iedereen die met groen aan de slag wil. Bekijk ook hun kennisbank!
Het Groen Kennisnet van Wageningen Universiteit is de grootste Nederlandstalige verzameling van actuele en betrouwbare kennisbronnen over voedsel en groen.
Bij LandschappenNL, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer kan je hulp zoeken bij het beschermen en behouden van kleine en grote natuurgebieden.
