Engels
Wat is duurzame voeding?
1
 
Hoe duurzaam is het voedselsysteem?
2
 
Welke oplossingen dragen bij aan een duurzaam voedselsysteem?
3
 
Wat kan elke partij in de voedselketen doen?
4
 
Welke barrières en dilemma’s staan de transitie naar een duurzaam voedselsysteem in de weg?
5
 
Toelichting Literatuurlijst
KENNISKAART Terug naar overzicht
Zoeken

Voeding & Duurzaamheid

…in ketensamenwerking?

Verduurzamen werkt vaak het beste in samenwerking. Veel succesvolle duurzaamheidsinitiatieven komen voort uit een samenwerking van overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Gezamenlijke visievorming, goede partnerkeuze en het bouwen aan vertrouwen zijn kritische succesfactoren.

Gezamenlijke visievorming

Om stappen te maken in duurzaamheid, is het belangrijk dat partijen met elkaar overeenstemming bereiken over een gezamenlijke visie. ‘Al het vlees duurzaam in 2020’ van de commissie-Van Doorn (2011), waarin dertig partijen zich committeerden aan een zorgvuldigere veehouderij in Nederland, is hier een voorbeeld van. Hoewel enkele maatschappelijke organisaties voortijdig afhaakten vanwege het gebrek aan concrete doelstellingen, is het initiatief uitgegroeid tot een aantal dwingende maatregelen op het gebied van antibioticagebruik, kringlopen en landschappelijke inpassing in de hele voedselketen.

De Bakker, D. E., Dagevos, H., Mil, V. E., Wielen, V. D. P., Terluin, I. J., & Ham, V. D. A. (2013), p. 74-75.

Criteria voor een goede samenwerking

Het is bij ketensamenwerking van belang om van elkaars kennis en expertise te leren, terwijl beide partijen genoeg (geld) kunnen blijven verdienen. Belangrijke stappen in het aangaan van samenwerking zijn een selectie van een complementaire partner, het zorgvuldig opbouwen van vertrouwen, transparante communicatie, en een overeenkomst met afspraken over de traceerbaarheid van productieprocessen. Samen kunnen ketenpartijen verduurzamen volgens de stappen:

  • Maak duurzaamheid meetbaar en houd elkaar aan doelen
  • Verduurzaam de productieketen: efficiëntie, verminderen uitval
  • Ontwikkel duurzame producten en diensten
  • Ontwikkel business modellen vanuit consumentenbehoeften
  • Creëer geheel nieuwe business praktijken en platforms

Omta, S. W. F., Fortuin, F. T., & Dijkman, N. C. (2014), p. 47-50.

Nidumolu, R., Prahalad, C.K. & Rangaswami, M.R. (2009), p. 3-10.

Ga naar deze vraag

Literatuurlijst

Aschemann-Witzel, J. (2015)

Consumer perception and trends about health and sustainability: trade-offs and synergies of two pivotal issues. Current Opinion in Food Science, 3, 6-10.

Aschemann-Witzel, J. (2015)

Consumer perception and trends about health and sustainability: trade-offs and synergies of two pivotal issues. Current Opinion in Food Science, 3, 6-10

AVV (2013)

Agenda Verduurzaming Voedsel 2013-2016.

AVV (2015)

Overzicht jaar tegen voedselverspilling.

Backus, G., Meeusen, M., Dagevos, H., van ‘t Riet, J. (2011)

Voedselbalans 2011: deel I overzicht. Den Haag: Ministerie van Economische Zaken.

Baltussen, W. H. M., Kornelis, M., Logatcheva, K., Horne, V. P., Smit, A. B., Janssens, S. R. M., … & Pham, T. M. L. (2014)

Prijsvorming van voedsel; Ontwikkelingen van prijzen in acht Nederlandse ketens van versproducten. Wageningen UR.

Bartels, J., Onwezen, M.C., Ronteltap, A., Fischer, A.R.H., Kole, A.P.W., van Veggel, R.J.F.M., Meeusen, M.J.G. (red.) (2009)

Eten van waarde, peiling consument en voedsel. Den Haag: LEI Wageningen UR.

Blonk, H., Alvarado, C., & Schryver, A. D. (2007)

Milieuanalyse vleesproducten. Pre Consultants BV & Blonk Milieu Advies, Amersfoort/Gouda.

Blonk, H., Kool, A., Luske, B., de Waart, S., & ten Pierick, E. (2008)

Milieueffecten van Nederlandse consumptie van eiwitrijke producten: gevolgen van vervanging van dierlijke eiwitten anno 2008.

Bos, A. P., de Greef, K. H., Koerkamp, P. G., van Hierden, Y. M., Kommers, M. A. W., van der Kroon, S. M. A., … & van Wijk, E. E. C. (2004)

Houden van hennen: op naar gelukkige kippen, trotse boeren en tevreden burgers. Wageningen UR.

Bosatlas van het Voedsel (2014)

Bosatlas van het voedsel. Noordhoff Uitgevers.

Brack, D. (2015)

Reducing Deforestation in Agricultural Commodity Supply Chains: Using Public Procurement Policy. London: Chatham House.

Bracke, M. B. M. (2009)

Animal Welfare in a Global Perspective-A. China Poultry, 4(476,659), 1-424.

Carlsson-Kanyama, A., & González, A. D. (2009)

Potential contributions of food consumption patterns to climate change. The American journal of clinical nutrition, 89(5), 1704S-1709S.

Carolan, M. (2013)

The real cost of cheap food. Routledge.

CBL (2010)

Zichtboek duurzaamheid.

CBS, PBL, Wageningen UR (2011)

Emissies van broeikasgassen door de land- en tuinbouw, 1990-2010. www.compendiumvoordeleefomgeving.nl. CBS, Den Haag; Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag/Bilthoven en Wageningen UR, Wageningen.

CBS, PBL, Wageningen UR (2013)

Biodiversiteitsverlies in Nederland, Europa en de wereld, 1700-2010. www.compendiumvoordeleefomgeving.nl. CBS, Den Haag; Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag/Bilthoven en Wageningen UR, Wageningen.

CBS, PBL, Wageningen UR (2015)

Ontwikkeling veestapel op landbouwbedrijven, 1980-2014 www.compendiumvoordeleefomgeving.nl. CBS, Den Haag; Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag/Bilthoven en Wageningen UR, Wageningen.

Cordell, D., Drangert, J. O., & White, S. (2009)

The story of phosphorus: global food security and food for thought. Global environmental change, 19(2), 292-305.

Dagevos, H., Voordouw, J., Van Hoeven, L., Van der Weele, C., & De Bakker, E. (2012)

Vlees Vooral(snog) Vanzelfsprekend: Consumenten over Vlees eten en Vleesminderen. LEI Wageningen UR: Den Haag.

Dagevos, J. C., Bakker, D. H., Vogelzang, T. A., & Meeusen, M. J. G. (2015)

De kunst van verbinden: pluriforme praktijkvoorbeelden binnen en buiten de agrifoodsector. Den Haag: LEI Wageningen UR.

De Bakker, D. E., Dagevos, H., Mil, V. E., Wielen, V. D. P., Terluin, I. J., & Ham, V. D. A. (2013)

Energieke zoektochten naar verduurzaming in landbouw en voedsel: paradigma’s en praktijken. Wageningen UR

De Bakker, H. C. M., & Dagevos, H. (2010)

Vleesminnaars, vleesminderaars en vleesmijders: duurzame eiwitconsumptie in een carnivore eetcultuur. LEI Wageningen UR.

De Jonge, F. H., & Ooms, M. (2009)

Kiezen voor dierenwelzijn.

Despommier, D. (2013)

Farming up the city: the rise of urban vertical farms. Trends in biotechnology, 31(7), 388-389.

Ellen MacArthur Foundation (2013)

Towards the Circular Economy 2.

Ellen MacArthur Foundation, 2015a

Ellen MacArthur Foundation. (2015). Towards a circular economy: Business rationale for an accelerated transitions

FAO (2009)

Feeding the World in 2050.

FAO, report by the high level panel of experts (2014)

Food losses and waste in the context of sustainable food systems.

FNLI (2012)

Het meten van verduurzaming in de agrofoodketen: Een inventarisatie van meetmethodes.

Food Cabinet (maart 2015)

Ministeries besparen miljoen liter water met Meat Less Monday. foodcabinet.org.

Gezondheidsraad (2006)

Richtlijnen goede voeding. Den Haag: Gezondheidsraad.

Gezondheidsraad (2011)

Richtlijnen goede voeding: ecologisch belicht. Den Haag: Gezondheidsraad. Publicatienr. 2011/08.

Gezondheidsraad (2015)

Richtlijnen goede voeding 2015

Gustavsson, J., Cederberg, C., Sonesson, U., Van Otterdijk, R., & Meybeck, A. (2011)

Global food losses and food waste. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rom.

Heller, M. C., & Keoleian, G. A. (2003)

Assessing the sustainability of the US food system: a life cycle perspective. Agricultural Systems, 76(3), 1007-1041.

Hoekstra, A. Y., & Förare, J. (2008)

The water footprint of food. Water for food, 49-60.

ICES (2015)

Press release – Positive state of ICES fish stocks presented to European Commission.

Jayal, A. D., Badurdeen, F., Dillon, O. W., & Jawahir, I. S. (2010)

Sustainable manufacturing: Modeling and optimization challenges at the product, process and system levels. CIRP Journal of Manufacturing Science and Technology, 2(3), 144-152.

KWA bedrijfsadviseurs (2014)

Rapport Best-practices grondstoffenefficiëntie en optimalisatie reststromen.

Leenstra, F. R., Neijenhuis, F., Bosma, A. J. J., Ruis, M. A. W., Smolders, E. A. A., & Visser, E. K. (2011)

Ongerief bij rundvee, varkens, pluimvee, nertsen en paarden: eerste herhaling.

LEI (2013)

Duurzaamheid in de land- en tuinbouw. Meten is weten.

LEI (2014)

Monitor Duurzaam Voedsel 2013.

Lindstrøm, M. (2012)

Buyology: How everything we believe about why we buy is wrong. Random House.

Lundqvist, J., de Fraiture, C., & Molden, D. (2008)

Saving water: from field to fork: curbing losses and wastage in the food chain.

Marinussen, M., Blonk, H., van Dooren, C., (2010)

Naar een gezond en duurzaam voedselpatroon een verkenning naar potenties en dilemma’s. Blonk Milieuadviseurs.

Marinussen, M., Kramer, G., Pluimers, J., Blonk, H. (2012)

De milieudruk van ons eten: een analyse op basis van de voedselconsumptiepeiling 2007-2010. Blonk Milieuadviseurs.

Mentzer, J.T. et al. (2001)

Defining supply chain management. Journal of Business Logistics, 22, 2: 1-25.

Ministerie van Economische Zaken en Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2016)

Voortgang Voedselagenda voor veilig, gezond en duurzaam voedsel.

Motivaction (2015)

Vijf tinten groen: input voor effectieve duurzaamheidsstrategiën. (whitepaper)

Natural Capital Coalition (2016a)

Natural Capital Protocol.

Natural Capital Coalition (2016b)

Food and Beverage Sector Guide.

Nidumolu, R., Prahalad, C.K. & Rangaswami, M.R. (2009)

Why sustainability is now the key driver of innovation. Harvard business review.

Novo, A., Jansen, K., Slingerland, M., & Giller, K. (2010)

Biofuel, dairy production and beef in Brazil: competing claims on land use in São Paulo state. The Journal of peasant studies, 37(4), 769-792.

 

Omta, S. W. F., Fortuin, F. T., & Dijkman, N. C. (2014)

Open innovation in the Food Industry: An Evidence Based Guide.

 

Onderzoeksraad voor de veiligheid (2014)

Risico’s in de vleesketen.

 

Onwezen, M., van ‘t Riet, J., & Barels, J. (2011)

Voedselbalans 2011: deel II consumenten. Den Haag: Ministerie van Economische Zaken.

 

OPAi & MVO Nederland (2014)

Ondernemen in de Circulaire Economie: nieuwe verdienmodellen voor bedrijven en ondernemers.

Oxfam (2014)

Good enough to eat, press release.

PBL (2011)

The Protein Puzzle.

 

PBL (2012a)

De Nederlandse voetafdruk op de wereld: hoe groot en hoe diep.

 

PBL (2012b)

Nederland Verbeeld.

 

PBL (2013)

De Macht van het Menu: opgaven en kansen voor duurzaam en gezond voedsel.

 

PBL (2014a)

Balans van de leefomgeving, samenvatting.

 

PBL (2014b)

Nederlanders en duurzaam voedsel: enquête over motieven voor verduurzaming van het voedselsysteem en consumptiegedrag.

PBL (2014c)

How Sectors Can Contribute To Sustainable Use And Conservation Of Biodiversity.

PBL (2015)

Trends in Nederlandse voetafdrukken.

PBL (2016a)

Voedsel voor de Circulaire Economie.

PBL (2016b)

Ondernemen met natuurlijk kapitaal in de voedselsector.

PBL (2016c)

Balans van de Leefomgeving.

Pisano, U. (2012)

Resilience and Sustainable Development: Theory of resilience, systems thinking and adaptive governance. Wenen: European Sustainable Development Network.

Pluimers, J., Blonk, H., Broekema, R., Ponsioen, T., & Van Zeist, W.-J. (2011)

Milieuanalyse van dranken in Nederland. Gouda: Blonk Milieu Advies BV.

PricewaterhouseCoopers (2011)

Voedselverspilling in de gehele voedselketen: Een inventarisatie van bestaand onderzoek naar voedselverspilling.

Reinders, M. J., Poppe, K. J., Immink, V. M., van den Broek, E. M. F., van Horne, P. L. M., & Hoste, R. (2013)

Waardevolle perspectieven voor vlees. LEI Wageningen UR.

Rijksoverheid (2013)

Beleidsbrief Duurzame Voedselproductie.

Rijksoverheid (2015)

Aanpak verduurzamen consumentengedrag; beleidsnota 15-04-2015.

Rijksoverheid (2016)

Nederland Circulair in 2050.

RIVM (2011)

Replacement of meat and dairy by more sustainable protein sources in the Netherlands: Quality of the diet.

RLI (2014)

Doen en laten: effectiever milieubeleid door mensenkennis. Den Haag: RLI.

Rockström, J., Steffen, W., Noone, K., Persson, Å., Chapin, F. S., Lambin, E. F., … & Foley, J. A. (2009)

A safe operating space for humanity. Nature, 461 (7263), 472-475.

Schuttelaar & Partners & WUR (2012)

Helpt ‘Nudgen’ bij een gezonde en duurzame keuze? zes nudges en de keuze voor duurzaam of gezond voedsel. Den Haag: Castellum.

Seufert, V., Ramankutty, N., & Foley, J. A. (2012)

Comparing the yields of organic and conventional agriculture. Nature, 485 (7397), 229-232.

Soethoudt, H. (2012)

Reductie voedselverspilling in Nederlandse cateringsector. Wageningen UR food & biobased research.

Soethoudt, H., & Timmermans, T. (2013)

Food waste monitor: Mid‐term report. Wageningen UR.

Soethoudt, J. M., Sluis, V. D. A., Waarts, Y. R., & Tromp, S. O. (2012)

Houdbaarheidsdatum, verspilde moeite? Wageningen UR.

Steffen et al. (2015)

Planetary boundaries: Guiding human development on a changing planet.

Stichting Duurzame Voedingsmiddelenketen (2008)

CO2 labelling van voeding: (hoe) kan de consument rekening houden met klimaatgevolgen van de aankoop van voedingsmiddelen? Onderzoek door Milieu Centraal, WUR, Voedingscentrum en Stichting DuVo.

STOWA (2010)

Betuwse kunstmest, winning van stikstof en fosfaat uit urine.

True Price, Deloitte, EY & PwC (2014)

The Business Case for True Pricing.

Tuomisto, H. L., Hodge, I. D., Riordan, P., & Macdonald, D. W. (2012)

Does organic farming reduce environmental impacts?–A meta-analysis of European research. Journal of environmental management, 112, 309-320.

Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij (2014)

Voortgangsreportage 2014.

United Nations Department of Economic and Social Affairs (2015)

UN World Population Prospects, the 2015 revision.

Van Dooren, C. (2015a)

Factsheet Voedselverspilling. Voedingscentrum.

Van Dooren, C. (2015b)

Factsheet Nieuwe eiwitbronnen als vleesvervangers. Voedingscentrum.

Van Dooren, C., & Kramer, G. (2012)

Food patterns and dietary recommendations in Spain, France and Sweden. WWF: Live Well For Life.

Van Ittersum, M. K., Cassman, K. G., Grassini, P., Wolf, J., Tittonell, P., & Hochman, Z. (2013)

Yield gap analysis with local to global relevance—a review. Field Crops Research, 143, 4-17.

Van Kleef, E., Otten, K., & van Trijp, H. C. (2012)

Healthy snacks at the checkout counter: a lab and field study on the impact of shelf arrangement and assortment structure on consumer choices. BMC public health, 12 (1), 1072.

Van Roekel, A. (6 april 2012)

Fosfaatmijnen raken leeg, tijd voor hergebruik. Kennislink.nl.

Van Rossum, C.T.M., Fransen, H.P., Verkaik-Kloosterman, J., Buurma-Rethans, E.J.M. & Ocké, M.C. (2011)

Dutch National Food Consumption Survey 2007-2010: Diet of children and adults aged 7 to 69 years. Bilthoven: RIVM.

Van Westerhoven, M. & Steenhuisen, F. (2013)

Bepaling voedselverliezen bij huishoudens en bedrijfscatering in Nederland: vervolgmeting. CREM BV: Amsterdam, The Netherlands.

Verhoog, D., Wijsman, H., Terluin, I. (2015)

Vleesconsumptie per hoofd van de bevolking in Nederland, 2005-2014. Wageningen UR: LEI.

Voedingscentrum (2011)

Richtlijnen voedselkeuze.

Voedingscentrum (2015)

Eetpatronen in verschillende sociale milieus, duurzaamheid en voedselverspilling.

Voedingscentrum (2016)

Richtlijnen Schijf van Vijf

WCED (1987)

Our common future. Aka.‘The Brundtland Report’.

WRR (2014)

Naar een voedselbeleid.

WWF (2016)

Living Planet Report 2016.

Zwart, M.H., Schriel, A.M., Smite, K. & van Zijverden, M. (2014)

Duurzaam consumentengedrag : Verkenning van de rol van de overheid, interventies en de Interventiedatabase. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

Zoeken