Engels

 

 

 

 

Circulaire Economie

Rechtvaardige arbeid in de circulaire economie

Wat is rechtvaardige arbeid en hoe let je hierop als ondernemer?

Als ondernemer is het cruciaal om rechtvaardigheid te waarborgen in arbeidspraktijken binnen de circulaire economie. Volgens de International Labour Organization (ILO 2023) is arbeid rechtvaardig wanneer het een eerlijk inkomen biedt, veilige en zekere werkgelegenheid garandeert, gelijke kansen en behandeling verzekert, sociale bescherming biedt aan werknemers en hun families, persoonlijke ontwikkeling en sociale integratie bevordert, en werknemers vrij zijn om zich te uiten en zich te organiseren. Werkgevers en overheden moeten deze aspecten waarborgen, vooral tijdens de transitie naar een circulaire economie om de belangen van werknemers te beschermen.

Decentrale service-economie

Bij de overgang naar een circulaire economie komen steeds meer ondernemingen op die opereren via een decentrale servicebasis in plaats van traditionele gecentraliseerde arbeid. Deze decentralisatie vermindert afhankelijkheid van externe bronnen en vergroot veerkracht in regio’s, wat de circulaire transitie vergemakkelijkt. Toch brengt het gebruik van decentrale ketens en businessmodellen ook valkuilen met zich mee. (Circle Economy 2020)

Een voorbeeld van een model dat de voor- en nadelen van decentrale modellen illustreert, is Uber, dat concurreert met de traditionele taxi-industrie. Uber sluit aan bij het idee van de circulaire economie doordat chauffeurs persoonlijke voertuigen gebruiken voor de dienstverlening, waardoor deze voertuigen optimaal worden gebruikt en niet buiten werktijd ongebruikt blijven. Er zijn echter sociale kosten verbonden aan Uber. Het technologie-gedreven model kan traditionele industrieën verstoren, met mogelijke gevolgen voor verschillende werknemers. Daarnaast krijgen diensten zoals Uber kritiek vanwege oneerlijke concurrentie met traditionele taxichauffeurs, veiligheidskwesties, potentiële privacy-inbreuken en mogelijke discriminatie bij feedbacksystemen, waarbij passagiers negatieve beoordelingen kunnen geven aan chauffeurs uit minderheidsgroepen. Een decentraal systeem zoals het voorbeeld van Uber zorgt ervoor dat werknemers minder beschermd zijn. Zo kunnen werknemers zich niet organiseren in vakbonden en kan de organisatie boven hun financiële afspraken zonder problemen aanpassen zonder dat de werknemers hier tegenin kunnen gaan.(Rogers 2017: The Social Costs of Uber)

Het begrijpen en aanpakken van de sociale kosten van decentrale vormen van arbeid is essentieel voor ondernemers in de circulaire economie, met een focus op het streven naar inclusieve oplossingen voor arbeidsnormen, discriminatie en industrietransformatie ter bevordering van een eerlijke en veerkrachtige economie. (ILO 2023: Decent Work in the Circular Economy)

Verschuivingen in sectoren

De transitie naar een circulaire economie verandert de arbeidsmarktstructuur, wat niet alleen de impact op arbeid laat zien maar ook het belang van rechtvaardigheid benadrukt (Sitra 2021). Analyse, uitgevoerd door Borms et al, van groeiende of krimpende banen in verschillende sectoren biedt inzicht in de transitie-effecten en identificeert groeikansen met eerlijke toegang voor iedereen.

Bepaalde sectoren, zoals ‘administratieve en ondersteunende diensten’, ‘groothandel en detailhandel in reparatie van motorvoertuigen en motorfietsen’, en ‘productie’, laten een groeiende focus op reparatie, hergebruik en recycling zien. Dit kan het gevolg zijn van beleidsmaatregelen die circulaire praktijken aanmoedigen, veranderende consumentenvoorkeuren voor duurzame producten en diensten, of innovaties in circulaire bedrijfsmodellen. Het is van cruciaal belang dat nieuwe kansen eerlijk worden verdeeld, zodat alle gemeenschappen en individuen gelijke toegang hebben tot de voordelen van de circulaire economie. Tegelijkertijd kan de afname van banen in bepaalde sectoren, zoals ‘administratieve en ondersteunende diensten’ en ‘productie’, worden beïnvloed door externe factoren zoals economische schommelingen, veranderingen in consumentengedrag, of onvoorziene gebeurtenissen zoals de COVID-19-pandemie (Borms et al 2024). Werk je als ondernemer binnen de transitie naar de circulaire economie, bedenk dan hoe de meest kwetsbare werknemers uit de economie die vervangen wordt mee kunnen worden genomen en omgeschoold kunnen worden. Zo kan je als ondernemer helpen om kwetsbare groepen te beschermen tijdens tijden van verandering.

Ondernemers die circulaire arbeid bieden moeten ervoor zorgen dat werknemers uit lineaire industrieën de nodige kennis kunnen ontwikkelen en zich kunnen omscholen naar sectoren waar door de circulaire transitie meer vraag naar ontstaat. Hierbij moet ook aandacht besteed worden aan genderongelijkheid aangezien veel nieuwe banen niet goed aansluiten bij de vaardigheden en mogelijkheden die vrouwen hebben (ILO 2023). Vrouwen zijn in de minderheid in technologische sectoren en sectoren zoals de bouw en reparatie waar juist meer focus op komt met de circulaire economie (AfDB 2021). Het nauwlettend volgen van deze verschuivingen is van belang om de bredere impact van circulaire economie-initiatieven op de economie en werkgelegenheid, met name de rechtvaardigheidseffecten, te begrijpen. Op basis hiervan kunnen beleidsmakers en bedrijven gerichte maatregelen nemen om de circulaire economie verder te bevorderen en duurzame groei en werkgelegenheid te ondersteunen, terwijl ze streven naar een eerlijke en inclusieve economie.

(PBL 2022: Addressing international impacts of the Dutch circular economy transition)

De driftcurve kan worden toegepast op de kwestie van verschuiving tussen arbeidssectoren door de transitie naar een circulaire economie door de veranderingen in de vraag naar bepaalde vaardigheden en banen in verschillende sectoren in kaart te brengen. Terwijl sommige sectoren groeien als gevolg van de transitie naar een circulaire economie, kunnen andere sectoren krimpen. Deze verschuivingen weerspiegelen de beweging van werknemers van traditionele lineaire sectoren naar opkomende circulaire sectoren.

 

Informele sector

De circulaire transitie heeft impact op zowel formele als informele sectoren. De informele economie, die wereldwijd naar schatting 60% van de werkgelegenheid biedt, speelt een cruciale rol in de arbeidsmarkt. Binnen benaderingen van de circulaire transitie wordt deze groep mensen vaak over het hoofd gezien. Informele arbeid binnen Nederland omvat beroepen als onderhoud, reparatie, huishoudelijk werk en persoonlijke dienstverlening (NOS). Deze zijn van belang bij de transitie bijvoorbeeld m.b.t. recycleprocessen zoals statiegeldflessen die door mensen worden verzameld en ingeleverd, en binnen de reparatiesector. Dit zijn twee beroepen die een belangrijke rol spelen in de transitie en het is van belang deze mee te nemen in overwegingen rondom de circulaire economie. (Borms et al 2024)

In het Mondiale Zuiden speelt informele arbeid ook een belangrijke rol binnen de transitie. Informele ondernemers, waarvan een meerderheid vrouwen, zijn hier vaak betrokken bij activiteiten zoals het verzamelen en sorteren van recyclebare materialen, het repareren van gebruikte goederen en het produceren van gerecyclede producten (Sitra 2021). Veel circulaire interventies vinden dus binnen deze sector plaats. Deze activiteiten dragen niet alleen bij aan het verminderen van afval en het behoud van natuurlijke hulpbronnen, maar bieden ook een bron van inkomsten voor mensen in kwetsbare gemeenschappen. Een toename aan recycling behoeftes als gevolg van de circulaire transitie zal dus ook samengaan met een toename in deze sector. (ILO 2023)

Daarentegen ervaren informele werknemers vaak slechte werkomstandigheden, gezondheidsproblemen en uitsluiting. Het gebrek aan erkenning van deze sector kan kansen voor inclusieve groei en duurzame ontwikkeling belemmeren. Beleidsmakers en ondernemers moeten de informele sector erkennen en ondersteunen met gunstige regelgeving, financiering en vaardigheidsontwikkeling. Zo kan de circulaire transitie bijdragen aan een inclusieve en duurzame economische groei. (ILO 2023)