Engels

 

 

 

 

Circulaire Economie

Wat is rechtvaardigheid (in de context van de circulaire economie)?

Circulaire rechtvaardigheid gedefinieerd

Circulaire rechtvaardigheid is een term die verschillende interpretaties kan hebben en daarom is het van belang om een duidelijke definitie neer te zetten. Het concept van circulaire rechtvaardigheid kan als volgt worden gedefinieerd: het volledig erkennen van alle gemeenschappen en niet menselijke actoren die worden beïnvloed door de overstap naar een circulaire economie (inclusief de kennis die zij hebben), het betrekken van met name gemarginaliseerde gemeenschappen bij relevante besluitvormingsprocessen, en het rechtvaardig verdelen van de voordelen en nadelen van de overstap naar een circulaire economie. (Kirchherr & Fricker)

Deze definitie kan opgebroken worden in verschillende onderdelen die samen dit concept verduidelijken. Volgens Kirchherr (2021), een researcher van het Copernicus Instituut, vallen onder het concept van circulaire rechtvaardigheid drie soorten rechtvaardigheid: erkenningsrechtvaardigheid, procedurele rechtvaardigheid, en distributieve rechtvaardigheid. Daar kan ook nog het concept van epistemische rechtvaardigheid aan toegevoegd worden om te zorgen dat alle kennis in de maatschappij wordt meegenomen in de transitie naar een circulaire maatschappij en ecologische milieurechtvaardigheid om ook niet menselijke actoren rechtvaardig te behandelen.

 

Distributieve rechtvaardigheid (Kirchherr 2021 & Jenkins 2016)

Distributieve rechtvaardigheid draait om het gelijk verdelen van de lasten en lusten die een transitie naar de circulaire economie met zich meebrengt. De kosten die de transitie met zich mee kan brengen moeten eerlijk verdeeld worden, maar ook circulaire producten en circulaire vormen van werkgelegenheid moeten voor iedereen toegankelijk zijn. Het doel is om te zorgen voor een evenwichtige verdeling van voordelen en nadelen, waardoor iedereen gelijke kansen krijgt en een gevoel van rechtvaardigheid wordt bevorderd.

 

Procedurele rechtvaardigheid (Kirchherr 2021 & Jenkins 2016)

Procedurele rechtvaardigheid draait om het eerlijk betrekken van iedereen binnen een gemeenschap bij het maken van beslissingen rondom de transitie naar de circulaire economie. Als iedereen mee kan praten over de besluiten die gemaakt worden, en als zij ook toegang krijgen tot de kennis die bij deze besluiten gebruikt wordt, zal de transitie als rechtvaardiger worden bevonden dan wanneer mensen deze kans niet krijgen. Hierbij is het niet genoeg om mensen alleen te betrekken door ze bijvoorbeeld achteraf over bepaalde maatregelen te laten stemmen, maar moeten mensen vooraf de kans krijgen om inhoudelijk bij te dragen aan deze maatregelen.

 

Erkenningsrechtvaardigheid (Kirchherr 2021 & Jenkins 2016)

Erkenningsrechtvaardigheid draait om het idee dat verschillende groepen binnen de maatschappij die worden beïnvloed door de circulaire transitie allemaal volledig erkend worden. Het moet worden voorkomen dat (opzettelijk of onopzettelijk) systemische exclusie plaatsvindt in de transitie naar een circulaire samenleving op basis van de culturele, sociale, etnische, raciale, etc. identiteit van bepaalde groepen mensen. Een gebrek aan erkenning voor mensen met een bepaalde intersectie van identiteit(en) kan ervoor zorgen dat de circulaire transitie deze mensen niet goed weet te bereiken en dat deze groep zich tegen de transitie gaat keren.

 

Epistemische rechtvaardigheid (Fricker 2007)

Epistemische rechtvaardigheid, ook bekend als ervaringsrechtvaardigheid, houdt in dat alle vormen van kennis en ervaring serieus worden genomen, ongeacht iemands sociale positie of status. Het erkent dat iedereen waardevolle inzichten heeft en streeft naar gelijke erkenning en integratie van deze kennis in besluitvormingsprocessen. Dit zorgt ervoor dat niet alleen kennis van bijvoorbeeld academici, wetenschappers, of ‘experts’ als juist wordt aangezien, maar ook kennis in de populaties waar de circulaire transitie impact op gaat hebben. In essentie gaat het om het waarderen en benutten van diverse perspectieven en ervaringen om tot rechtvaardige en inclusieve resultaten te komen.

(Figuur uit toekomstonderzoek Sociaal Circulair van Provincie Zuid-Holland)

 

Ecologische milieurechtvaardigheid (Bal & Stok 2022)

Ecologische milieurechtvaardigheid houdt in dat het concept van rechtvaardigheid wordt uitgebreid naar de natuur en niet-menselijke soorten (bijvoorbeeld het dierenrijk). Door rechtvaardigheid te laten reiken buiten de menselijke soort, zoals bij intergenerationele milieurechtvaardigheid, worden entiteiten die normaal gesproken geen stem hebben in het milieudebat, opgenomen in de overwegingen van mensen over rechtvaardigheid.

 

Voorbeeld

Hoe zien deze rechtvaardigheden er uit binnen een onderneming?

Een bedrijf dat zich bijvoorbeeld richt op circulaire T-shirts kan al deze vormen van rechtvaardigheid integreren. Distributieve rechtvaardigheid speelt bijvoorbeeld een rol bij het eerlijk verdelen van de voordelen van circulaire praktijken, zoals eerlijke arbeidsvoorwaarden, lonen en toegankelijkheid van circulaire T-shirts voor consumenten uit diverse sociaaleconomische en culturele groepen. Hierdoor worden de voordelen van circulariteit eerlijk verspreid over alle betrokkenen. Procedurele rechtvaardigheid kan worden gewaarborgd door transparante en inclusieve discussies te organiseren waarbij belanghebbenden zoals werknemers, leveranciers en gemeenschapsvertegenwoordigers hun zorgen en perspectieven kunnen uiten voordat strategische beslissingen worden genomen. Bij erkenningsrechtvaardigheid is het belangrijk dat alle partijen worden betrokken, zoals werknemers, leveranciers en consumenten die de T-shirts willen aanschaffen, zowel binnen Nederland evenals bij de productie van materialen in eventueel andere landen. Epistemische rechtvaardigheid waardeert de expertise van zowel interne stakeholders als medewerkers als externe deskundigen op het gebied van circulaire textielproductie. Door samen te werken met bijvoorbeeld academici, onderzoekers en ook inheemse gemeenschappen bij het ontwikkelen van duurzame textielmaterialen en productie, wordt rechtmatige innovatie gestimuleerd. Ecologische milieurechtvaardigheid is van essentieel belang voor een bedrijf dat circulaire T-shirts produceert, waarbij maatregelen worden genomen om de ecologische impact te minimaliseren door biologisch afbreekbare materialen en energiezuinige productiemethoden te gebruiken.

Door deze verschillende vormen van rechtvaardigheid in te bedden in het bedrijfsmodel van circulaire T-shirtproductie, kan het bedrijf een eerlijke en duurzame transitie naar circulariteit bevorderen, met aandacht voor alle belanghebbenden en minimale impact op mens en milieu.