Circulair financieren is het financieren van bedrijven die nadrukkelijk circulaire doelstellingen hebben en waarbij minstens één nieuw element van circulaire financiering wordt toegepast, zoals de rentebepaling baseren op de mate van circulariteit (metrics), een vorm van blended finance gebruiken, of schaduwdraaien van nieuwe lineaire- of circulaire risicomodellen.
Hieronder lichten we het belang van metrics toe en geven we voorbeelden van circulaire financiering voor de vier typen circulaire bedrijfsmodellen: circulair ontwerp, optimaal gebruik, waarde herwinning en netwerkorganisatie.
Het belang van metrics
Er worden steeds meer methoden gezocht om circulariteit te meten en risico’s inzichtelijker te krijgen. Door objectief te meten kan greenwashing worden voorkomen, maar ook kan (positieve) impact op natuur en maatschappij zo in kaart worden gebracht. Financiële instellingen koppelen deze meetresultaten in toenemende mate aan investeringsbeslissingen en de risicobeoordeling van bedrijven.
De meeste banken ontwikkelen inmiddels financieringen die gekoppeld wordt aan te behalen doelstellingen van bedrijven op circulariteit (zie bijvoorbeeld het experiment dat Rabobank uitvoerde met Auping). Zo ontstaat er een markt voor sustainability linked loans.
Circulair Ontwerp: Fairphone
Fairphone, heeft een faire en modulaire smartphone ontwikkeld. Het opbouwen van een goede relatie met de bank, een sterke waardepropositie, een grote groep toegewijde klanten en het verkrijgen van steun van overheidsgaranties hielp Fairphone om hiervoor een banklening te verkrijgen (Fischer en Achterberg, 2017).
Lees meer
Financiële informatie of onderpand alleen, zouden fairphone niet hebben geholpen bij de financiering, omdat de machines die de telefoons produceren geen eigendom zijn van Fairphone en daarom niet in aanmerking komen om als onderpand te dienen. De smartphones zelf worden verkocht en kunnen daarom ook niet als onderpand dienen. Financiële staten of een kredietscore zou ook tot een negatieve beslissing hebben geleid, omdat het bedrijf slechts enkele jaren bestond op het moment van de aanvraag van de lening.
De volgende stap: Fairphone as a Service!
Het bedrijfsmodel van Fairphone is in eerste instantie gebaseerd op verkoop, wat betekent dat het bedrijf de controle verliest van de telefoons na verkoop. Samen met juristen, financiers en NGO’s heeft Fairphone een servicemodel ontwikkeld, Fairphone Easy, waardoor er grip blijft op de telefoons, en hergebruik geoptimaliseerd kan worden. Het voordeel van het betrekken van financiers en juristen in een vroeg stadium is, dat het bedrijfsmodel efficiënt ontworpen wordt op financierbaarheid, juridische haalbaarheid en circulariteit.
De Fairphone-as-a-Service (FaaS) propositie kan met succes worden gefinancierd door het combineren van bestaande financiële instrumenten op basis van gedetailleerde financiële modellen en door de sterke punten van de dienst te benutten. Voor FaaS werd een 5-jarige kasstroom projectie gemaakt op moduleniveau. De stappen die hiervoor nodig zijn, kun je hier vinden. Ook werd een contract opgesteld, die financierbaar werd bevonden. Deze is open source beschikbaar gesteld.
Optimaal Gebruik: Bundles
Bundles is een start-up die wasbeurten verkoopt in plaats van wasmachines (pay-per-use, product-als-een-dienst). Bundles is verantwoordelijk voor de installatie, onderhoud en reparatie van de machine, maar ook vervanging als de machine kapot gaat. Dit model brengt verschillende uitdagingen mee voor de financiering (Working Group FinanCE, 2016, p50).
Lees meer
Operationele Lease
Bundles biedt zijn klanten een operationele lease aan, wat betekent dat Bundles eigenaar blijft van de wasmachine. Dit vergt een investering van ongeveer € 1.000 per nieuwe machine voor elke nieuwe klant, totdat de vloot groot genoeg is om wasmachines te circuleren die volledig afbetaald zijn. Deze voorinvestering heeft een terugverdientijd van vijf tot zes jaar en leidt daardoor onvermijdelijk tot een financieringsvraag.
De situatie heeft meerdere uitdagingen. Ten eerste moeten de wasmachines moeten de wasmachines gefinancierd worden, maar hebben ze een langere terugverdientijd dan als ze verkocht zouden worden, wat druk zet op de kasstromen. Ten tweede zwelt de balans op doordat Bundles eigenaar blijft van de wasmachines, wat een langdurige kapitaalbehoefte met zich mee brengt. Ten derde is er nog geen end-of-life-verwerker die oude wasmachines weer kan upgraden wat het moeilijk maakt om de restwaarde mee te nemen in de leaseconstructie.
BundlesInvest
Bundles heeft een slimme oplossing gevonden om de wasmachines (en andere apparaten) voor te financieren; BundlesInvest. Via BundlesInvest geven zij leningen uit. Uit de kasstromen die de wasmachines genereren betalen ze de lening af. De reden dat ze deze omweg nemen, is omdat particuliere beleggers of investeringsfondsen de circulaire economie nog niet (kunnen) financieren. Nieuwe technologie is een belangrijke oplossingsrichting. Lees meer over de afhankelijkheden van gebruikers, onderhoudspartijen en nieuwe technologie als belangrijke oplossing hier.
Waardeherwinning: Avantium
Een consortium van kredietverstrekkers, Invest-NL en de vier Nederlandse Banken ABN AMRO Bank, ASN Bank, ING Bank en Rabobank, hebben samen een driejarige schuldfinanciering verstrekt van €90 miljoen aan Avantium. Avantium is een toonaangevend technologiebedrijf in duurzame chemie. Elke bank zal €15 miljoen committeren in de vorm van een banklening en Invest-NL heeft €30 miljoen toegezegd.
Met deze investering committeren deze financiers zich aan de ambitieuze missie van Avantium om de innovatieve, duurzame kunststof PEF op de markt te brengen. De investeringsbeslissing voor de bouw van ’s werelds eerste commerciële fabriek voor de productie van FDCA, is een belangrijke mijlpaal voor Avantium. FDCA is de belangrijkste bouwsteen van het nieuwe, 100% plantaardige, recycleerbare plastic materiaal PEF, dat een enorm marktpotentieel vertegenwoordigt om fossiele plastics en conventionele verpakkingen te verduurzamen en te vervangen.
Netwerkorganisatie: Circulaire Service (CiSe) Platform
Het Circulaire Service (CiSe) Platform heeft de potentie om de circulaire economie drastisch op te schalen. Het biedt niet alleen de mogelijkheid om ketenpartners makkelijk te integreren in een circulair dienst model, maar biedt (repliceerbare) structuren die op voorhand juridisch, financieel, accountancy compliant zijn. En dat tegen lage kosten (Achterberg, 2019).
Lees meer
Hoe werkt het platform?
Als de eindgebruiker, bijvoorbeeld, zijn kleding wast, betaalt hij een gebruiks-fee via een digitale portemonnee. Deze betaling wordt automatisch gedistribueerd, via smart contracts, aan alle bedrijven die betrokken zijn bij de dienstverlening van de wasmachine:
- serviceproviders (bijv. Bundles),
- hardware-providers (bijvoorbeeld de wasmachine fabrikant),
- consumable-providers (bijv. wasmiddel, water of energie), maar ook
- financiers (bijv. de crowd, banken of investeerders)
Hoe maakt dit financiering gemakkelijker?
Kan deze boekhouding van kleine transacties huidige financieringsvormen ondersteunen? En welke nieuwe financieringsvormen worden mogelijk? Hoe kunnen verschillende financiers gebruik maken van deze informatie?
Een consortium van blockchain experts, financiers en juristen hebben recent drie manieren geïdentificeerd waarop CiSe bijdraagt aan betere financieringsmogelijkheden voor de circulaire economie:
(1) Optimaliseren bestaande financieringsconstructies door betere data
CiSe genereert transactiedata over cashflows die gebruikt kan worden om meer inzicht te krijgen in gebruikspatronen en asset prestaties, waardoor risicomodellen ontwikkeld en verbeterd kunnen worden en er meer zekerheid verkregen kan worden uit cashflow projecties en contractinformatie. Gekoppeld aan marktdata kan dit meer zekerheid geven om een gebruiksmodel te financieren.
(2) Nieuwe financieringsvormen
CiSe maakt ook fundamenteel nieuwe financieringsvormen mogelijk, waarbij een deel van de betaling door gebruikers direct terugvloeit naar de financier. Afbetalingen worden dan afhankelijk van de gebruiksintensiteit, waardoor ook de financier belang heeft bij maximaal gebruik. De hoogte van de afbetaling en de duur waarop de terugbetalingen plaatsvinden kunnen verschillen. Net zoals eigen vermogen kunnen deze een winstmodel hebben (afhankelijk van een bepaalde prestatie) of net zoals vreemd vermogen kunnen deze een vast karakter hebben (zodra aflossing en rente behaald is, is de lening afgelost), maar het is net even anders. Niet het bedrijf is gefinancierd, maar de asset, afbetalingen zijn per gebruikseenheid en dus dynamisch over de tijd en cashflows worden voor lange tijd gegenereerd.
(3) Circulaire assets als een nieuwe asset class
Een infrastructuur als deze maakt een nieuwe circulaire asset class mogelijk. Circulaire assets kunnen worden gebundeld in een mandje tot een portefeuille van x-miljoen assets, van koptelefoons tot wasmachines. Het rendement wordt gefinancierd uit de cashflows die de circulaire assets genereren. Met CiSe als investeringsvehikel, kan iedereen deelhebben in deze snelgroeiende sector. Van gebruikers die hun spaargeld investeren tot institutionele beleggers kunnen zo direct in circulaire assets beleggen. Zo kunnen we op een andere manier naar schaal te kijken: assets worden gebundeld voorbij de individuele ondernemer of fabrikant, of zelfs keten, tot een portefeuille met een risicoprofiel dat past bij de voorkeur van de betreffende investeerder. Dit leidt tot een financiële sector die diverser en inclusief is, grote en kleine ondernemers, maar ook kleine (burgers) en grote financiers.
