Engels
Circulaire Keten
2
 

 

 

 

 

Circulaire Economie

Hoe maken we de maakindustrie circulair?

De maakindustrie verwerkt grondstoffen en materialen tot halffabricaten en producten. Dit kan variëren van scharnieren en metaalmachines, van computeronderdelen tot bussen, en nog veel meer. Daarmee vervult de sector een cruciale rol in de circulariteit van de Nederlandse economie. De maakindustrie in Europa kan jaarlijks tot €550 miljard besparen op grondstoffen als ze zich inricht volgens circulaire principes. Het sluiten van grondstofkringlopen is extra belangrijk voor de maakindustrie, omdat veel bedrijven in deze sector afhankelijk zijn van bepaalde kritieke grondstoffen.

De maakindustrie is een diverse sector waar onder andere machines, metaalproducten, transportmiddelen, elektronica, kunststofverwerking en textiel wordt gefabriceerd. In dit artikel zullen we de kansen en barrières verkennen van een transitie naar gesloten materiaalstromen in deze sector.

Figuur 1: Veel maakbedrijven bevinden zich in Zuid- en Oost-Nederland.

Kansen

Overal in de maakindustrie liggen kansen. Er zijn drie strategieën waar veel ondernemers zich op richten:

  • Hoogwaardig recyclen, zodat er geen uitstroom is van materiaal, waaronder kritieke grondstoffen;
  • Optimaliseren van gebruik, zodat producten langer ingezet kunnen worden;
  • Ontwikkelen van nieuwe bedrijfsmodellen, zodat de nadruk van proposities niet op het product, maar op de functie komt te liggen.

Talloze bedrijven houden zich bezig met deze strategieën. Hier beneden lichten we er drie voorbeelden uit ter illustratie.

Black Bear wint Carbon Black uit banden

Elk jaar worden er meer dan een miljard autobanden afgedankt. Veel van deze banden worden verbrand. Het bedrijf Black Bear heeft een proces ontwikkeld waarbij een waardevol component, zwartsel, herwonnen kan worden bij de recycling van de autobanden. Op deze manier bespaart het bedrijf de uitstoot van CO2, genereert het energie en kan het duurzaam zwartsel produceren voor de banden-, rubber-, plastic- en verfmarkt (Black Bear, 2019).

Bedrijven die willen nagaan welke besparing gemaakt kan worden op het gebruik van grondstoffen en materialen tijdens het productieproces, kunnen een van de vele tools gebruiken die hiervoor ontwikkeld is. Het Versnellingshuis CE heeft een overzicht gemaakt van 13 tools om circulariteit te meten.

Remade in Holland geeft motoren een nieuw leven

Het herfabriceren van elektromotoren, pompen, vertragingskasten en aanverwante producten is de kernactiviteit van Remade in Holland. Veel fabrikanten die producten leasen of terugkopen, willen onderdelen vaak laten reviseren en herfabriceren voordat ze deze weer inzetten. In andere gevallen kan de fabrikant een oorspronkelijke motor of pomp niet meer bestellen en zijn ze afhankelijk van de herfabricage van oude modellen. De dienst van Remade in Holland moedigt bedrijven zo ook aan om hun producten van betere kwaliteit te maken, zodat na een revisie het product weer hergebruikt kan worden (Remade in Holland, 2019).

Bedrijven die hun afhankelijkheid van bepaalde grondstoffen willen controleren, kunnen gebruik maken van de grondstoffenscan die ontwikkeld is in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken: www.grondstoffenscanner.nl

Pallets als een dienst

Het palletbedrijf IPP toont aan dat zelfs voor een bulkproduct als pallets, circulariteit al lucratief kan zijn. Het familiebedrijf maakte ruim twintig jaar geleden al de stap naar een circulair businessmodel. IPP besloot niet langer pallets te produceren en te verkopen voor eenmalig gebruik, maar ze in eigen bezit te houden. Hierdoor betaalt de klant alleen voor het gebruik en is het voor IPP gunstig om de pallets snel weer in te zetten en te repareren indien nodig. Naast poolingsysteem van pallets, zorgt IPP ook voor verantwoorde productie en verwerking van afgekeurde pallets. Zo zijn nagenoeg alle aspecten van het bedrijf circulair (IPP, 2019).

Bedrijven die hun producten, diensten en businessmodellen willen herontwerpen om circulair te ondernemen, kunnen aan de slag met de trainingen van CIRCO.

Economische en ecologische winst

De maakindustrie is zo divers dat het moeilijk is om de economische winst van circulariteit in al haar deelsectoren te berekenen. De Ellen MacArthur Foundation berekende dat het sluiten van kringlopen de inkoopkosten van grondstoffen zou verlagen met 19 tot 23%. Op jaarbasis staat dat gelijk aan een besparing van 460 tot €550 miljard (Ellen MacArthur Foundation, 2014). TNO berekende specifiek voor de metaalindustrie in Nederland, dat deze sector jaarlijks zo’n € 575 miljoen kan verdienen door steviger in te zetten op circulariteit. Daarnaast zou dit structureel tot ruim 10 duizend nieuwe banen leiden (TNO, 2013).

Er is weinig gepubliceerd over de ecologische winst die behaald kan worden als specifiek de maakindustrie circulair wordt. Het is echter bekend dat de energiesector en procesindustrie, met respectievelijk 47 en 35 miljard kg CO2, de grootste uitstoters zijn van de Nederlandse economie. Een groot deel van hun energie en materialen worden gebruikt door de maakindustrie, dus het circulair maken van die productieprocessen zal een aanzienlijke winst opleveren voor het milieu (RIVM, 2018).

De barrières

Ondanks de vele kansen van een circulaire maakindustrie, zijn er drie factoren die een ontwikkeling hiernaartoe belemmeren: geschikte werknemers, financiering, en de internationale markt (Kaanen et al. 2018). 

Geschikte werknemers

Een barrière die de toekomst nijpender wordt in de transitie naar een circulaire economie is het tekort aan technisch personeel. Veel bedrijven in de maakindustrie zoeken reeds in het buitenland naar goed opgeleide werknemers. Het Nederlandse onderwijs moet anticiperen op de ontwikkelingen die horen bij de transitie naar een circulaire economie. Leerlingen moeten beter geschoold worden in kritisch-, creatief- en probleemoplossend denken, sociale-, informatie- en ict-vaardigheden, en het kunnen samenwerken, plannen en organiseren. Daarnaast moeten bedrijven hun medewerkers in deze competenties blijven bijscholen.

Financiering

Het aanbieden van nieuwe producten of diensten gaat vaak gepaard met hoge investeringskosten in de maakindustrie, waardoor een bepaalde afnamegarantie moet bestaan willen bedrijven deze investeringen kunnen doen. Overheden kunnen hier een belangrijke rol in spelen door als launching customer op te treden of bepaalde circulaire eisen te stellen bij het inkoopproces. Financiers kunnen hier ook aan bijdragen door mee te gaan met nieuwe verdienmodellen en producten die nog niet bewezen zijn.

Internationale markt

Als een bedrijf circulair wil werken, moeten andere ketenpartijen altijd meewerken. Door de internationalisering van de waardeketen in de maakindustrie is dit extra ingewikkeld. In eerste instantie ligt hier vooral een rol voor de Europese Unie, die circulaire ontwikkelingen in ketens mogelijk kan maken door in al haar landen de circulaire transitie te ontketenen.

Oplossingen

Om deze barrières te verhelpen, heeft de maakindustrie in Nederland het programma “Circulaire Maakindustrie opgericht. Dit is het transitieteam van het Rijksbrede Programma Circulaire Economie. Bekijk de website voor meer informatie: www.circulairemaakindustrie.nl